Znani/nieznani: Kazimierz Nowak samotnie przejechał na rowerze całą Afrykę. Jan Szczepanik opatentował kilkaset wynalazków. Stanisław Hausner, jako pierwszy Polak, chciał samotnie przelecieć nad Oceanem Atlantyckim z Ameryki do Polski. A metoda odkryta przez Jana Czochralskiego jest podstawą funkcjonowania wszystkich sprzętów elektronicznych. Podróżnik, wynalazca, lotnik, chemik. Nigdy się ze sobą nie spotkali. Jednak coś ich łączy. Wszyscy podkreślali, że są Polakami, nawet gdy znajdowali się daleko od granic naszego kraju. Każdy z nich uparcie dążył do celu, podejmując wiele prób i mierząc się z przeciwnościami. Jednak czy zawsze udaje się osiągnąć zakładany cel?
O PROJEKCIE
Cykl „Znani/nieznani” poświęcony jest niezwykłym Polakom – artystom, naukowcom, podróżnikom, których osiągnięcia wciąż wzbudzają podziw, a jednak pamięć o nich zaginęła. „Listy z Afryki”, „Historia pewnego marzenia”, „Geniusz z Galicji” i „Tajemnica monokryształu” to cztery różne historie prezentujące losy niezwykle inspirujących Polaków. Do wszystkich przedstawień przygotowane zostały scenariusze warsztatów zachęcających do przekładania nabytej wiedzy na twórcze działania.
Szczegóły projektu:
- projekt został zrealizowany między 21 XI, a 9 XII 2016 roku
- przeprowadziliśmy 24 przedstawienia z warsztatami w 6 placówkach edukacyjnych w Poznaniu i Zielonej Górze
- udział w nich wzięły dzieci w wieku od 6 do 12 lat
- każda placówka otrzymała od nas zestaw edukacyjny – skrzynkę oraz komplet bajek
Od czego się wszystko zaczęło
Przygotowania do realizacji projektu zaczęły się już na wiosnę 2016 roku. Wtedy to zaczęliśmy gromadzić materiały niezbędne do napisania i zilustrowanie 4 opowieści kamishibai oraz nawiązaliśmy współpracę z partnerami. Ostatecznie zdecydowaliśmy się na 4 postaci: Kazimierz Nowak – podróżnik, Jan Szczepanik – wynalazca, Jan Czochralski – chemik oraz Stanisław Hausner – lotnik. Wybór tylko czterech osób był bardzo trudny, ale kierowaliśmy się ściśle określonymi założeniami. Wszyscy nasi bohaterowie nie tylko dokonali czegoś wielkiego, ale zawsze bardzo silnie podkreślali swoją narodowość (nawet jeśli ich życie przypadło na czas zaborów) i przywiązanie do Polski.
Chcieliśmy pokazać dzieciom, że patriotyzm to nie tylko walka i śmierć w obronie ojczyzny, ale także (a w dzisiejszych czasach przede wszystkim) praca na jej rzecz. Dlatego też wśród naszych bohaterów nie ma ostatecznie żadnego polskiego żołnierza ani bohatera wojennego. Chcieliśmy wspólnie poszukiwać nowych alternatywnych form patriotyzmu. Nie wszystkie historie dobrze się skończyły, nie wszystkie są łatwe i oczywiste. Ale z doświadczenia wiemy, że nie należy tych tematów pomijać w rozmowach z dziećmi.
Przygotowania
Chcieliśmy, aby nasze teksty były jak najlepsze pod względem merytorycznym. Dlatego też nawiązaliśmy współpracę z instytucjami, które stały się jednocześnie naszymi patronami medialnymi:
-
Pisząc o Janie Szczepaniku zwróciliśmy się o pomoc do Fundacji im. Jana Szczepanika. Otrzymaliśmy od nich materiały książkowe, które pozwoliły stworzyć tekst bajki i ilustracje.
-
W przypadku Kazimierza Nowaka nawiązaliśmy kontakt z Fundacją im. Kazimierza Nowaka i Stowarzyszeniem Afryka Kazika. Fundacja związana jest m.in. z wydaniem książki pt. „Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd” oraz kilku tomów listów Kazimierza Nowaka do żony. Stowarzyszenie zajmuje się popularyzacją wiedzy o podróżniku i było organizatorem sztafety rowerowej śladami Kazimierza Nowaka. Współpraca z nimi wiązała się nie tylko z pomocą merytoryczną, udostępnieniem oryginalnych zdjęć, ale także dodatkową promocją samego projektu.
-
W przypadku Stanisława Hausnera tekst powstał na podstawie artykułu jaki ukazał się na jego temat w magazynie lotniczym AeroPlan. Jego redaktor – Andrzej Ziober był nie tylko naszym konsultantem merytorycznym, ale także pomógł nam w przygotowaniu fragmentów ilustracji do przedstawienia.
-
Natomiast jeśli chodzi o postać Jana Czochralskiego w napisaniu tekstu pomogła nam Pani Anna Czerwińska-Rydel, która jest znaną i cenioną autorką biograficznych powieści dla dzieci i młodzieży.
Po licznych konsultacjach powstały opowieści, które jeszcze trzeba było zilustrować. Zajęła się tym Ula Ziober. Wreszcie historie zasłużonych Polaków były gotowe do druku.
Zaczęła się praca nad warsztatami. Do opracowania były wstępne pomysły, scenariusze i przygotowanie potrzebnych materiałów. Postanowiliśmy przygotowywać kapsuły czasu, camery obscura i hodować kryształy. Warsztaty są do trzech historii (o Hausnerze, Szczepaniku i Czochralskim), ale to nie znaczy, że z przygotowaniami do „Listów z Afryki” było łatwiej. Opowieść o Nowaku jest znacznie dłuższa (ma 32 karty), używamy do niej dużej skrzyni (znanej już z „Wojennych dzieci”) i całego szeregu rekwizytów.
Kiedy wszystko było gotowe zaczęła się promocja projektu i przyjmowanie zgłoszeń. Okazało się, że zainteresowanie jest ogromne i musieliśmy przeprowadzić ostrą selekcję. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, spośród zgłoszeń wybraliśmy 6 szkół podstawowych (w tym jedną działającą w poznańskim szpitalu dziecięcym). Bardzo szybko udało się ustalić terminy 24 warsztatów i ruszyliśmy.
Przebieg spotkań
Przeprowadziliśmy 24 spotkania. Od pierwszego do ostatniego odzew był niezwykle pozytywny. Większość dzieci o żadnym z naszych bohaterów nigdy nie słyszała. Wysłuchiwały opowieści całkowicie pochłonięte i z zapałem wykonywały zadania warsztatowe. Żegnając się wielokrotnie usłyszeliśmy pytanie czy jeszcze kiedyś przyjdziemy z kolejnymi opowieściami.
Podsumowanie
Udało nam się dotrzeć do 24 różnych klas w sześciu placówkach w Poznaniu i Zielonej Górze, gdzie przeprowadziliśmy przedstawienia kamishibai połączone z warsztatami. Grupą naszych odbiorców były dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Każda z placówek biorących udział w projekcie otrzymała zestaw składający się z drewnianej skrzynki butai i kompletu czterech opowieści. Dzięki temu zarówno ze skrzynki jak i bajek będą mogli korzystać wszyscy nauczyciele i uczniowie danej szkoły.
Dzieci biorące udział w projekcie poznały nie tylko sylwetki czterech ważnych Polaków, ale przede wszystkim miały okazję porozmawiać o różnych formach patriotyzmu, a także o własnych marzeniach i trudnościach jakie trzeba pokonywać, aby je zrealizować. Właśnie ten aspekt uważamy za szczególnie ważny w całym projekcie. Po pierwsze pokazujemy sylwetki osób, które dokonały czegoś wielkiego, ale zastanawiamy się także czy zawsze był to sukces natychmiastowy oraz nad procesami jakie sprawiły, że nasi bohaterowie zostali zapomniani przez polskie społeczeństwo. Na przykładzie Stanisława Hausnera rozmawiamy także o tym, że nie zawsze udaje się ten sukces w ogóle odnieść. A na przykładzie Jana Szczepanika i Kazimierza Nowaka mówimy o tym, że czasami nie wystarczy talent i ciężka praca, ale trzeba mieć też zwyczajnie trochę szczęścia albo trafić na właściwych ludzi, którzy będą nas wspierać.
Materiały
Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.
Opowieści kamishibai z cyklu Znani/nieznani szukaj w naszym sklepie.